اعلام آمادگي مسكو
براي مذاكره با واشنگتن
در مورد سوريه و كنترل تسليحات
ريابكف: اگر امريكا بخواهد، آماده‌ايم
شهاب شهسواري
مسكو اعلام كرده است كه آمادگي دارد مذاكرات با دولت ايالات متحده امريكا را در مورد برخي مسائل مورد اختلاف از جمله مساله سوريه و مذاكرات براي تمديد معاهده كاهش تسليحات هسته‌اي استارت‌نو مذاكره كند. به گفته مقام‌هاي روسي، سرگي ريابكف، معاون وزير امور خارجه روسيه قرار است دو هفته ديگر (۲۲ ژوئن – ۲ تير) در وين با مارشال بيلينگسلئا، فرستاده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور كنترل تسليحات در وين ديدار كند تا در مورد شرايط دو طرف براي تمديد معاهده استارت‌نو كه بهمن ماه سال جاري منقضي مي‌شود، گفت‌وگو كنند. اين ديدار در حالي قرار است انجام شود كه سرگي ريابكف، معاون وزير خارجه روسيه روز سه‌شنبه نيز در نشست ويديوكنفرانس با شوراي روابط خارجي اعلام آمادگي كرده بود كه با واشنگتن در مورد آينده سوريه مذاكره كند. ريابكف تاكيد كرد: «در صورتي كه امريكا تمايل و آمادگي خود را اعلام كند، مذاكرات با واشنگتن را توسعه خواهيم داد و ما از طرف خود آماده اين موضوع هستيم.» ريابكف در اين جلسه تاكيد كرد كه واشنگتن و مسكو براي بهبود تماس‌هاي نظامي خود در سوريه مذاكرات «سخت اما حرفه‌اي» را ادامه مي‌دهند. به گفته ريابكف همكاري نظاميان روسيه و امريكا در سوريه «يك تجربه مثبت است كه او اميدوار است در ديگر نقاط هم عملي شود.» اين ديپلمات روس همچنين تاكيد كرد كه آمادگي دولتش براي بهبود همكاري‌هاي نظامي دو طرف در سوريه و تقويت ساز و كارهاي مقابله با رويدادهاي خطرناك تصادفي ميان نظاميان روسيه و امريكا را مورد تاكيد قرار مي‌دهد.
استارت‌نو و مسابقه تسليحات هسته‌اي
دولت‌هاي روسيه و امريكا هر دو نسبت به احتمال انقضاي معاهده استارت‌نو و از سرگيري دور جديدي از مسابقه تسليحات هسته‌اي هشدار داده‌اند. دولت ايالات متحده امريكا سال گذشته به صورت يك‌طرفه معاهده منع توليد، آزمايش، ذخيره و استقرار موشك‌هاي كوتاه‌برد و ميان‌برد هسته‌اي مشهور به INF را لغو كرد. اين اقدام در حالي صورت مي‌گيرد كه دو طرف سرمايه‌گذاري‌هاي تازه‌اي را براي آزمايش موشك‌هاي جديد و همچنين فناوري‌هاي تازه تسليحات هسته‌اي آغاز كرده‌اند. زمستان گذشته ارتش امريكا اولين موشك نسل جديد با كلاهك هسته‌اي «كم بهره» خود را كه به معناي بمب‌هايي با توان كمتر از بمب‌هاي بزرگ هسته‌اي است، روي يك فروند زيردريايي نيروي دريايي امريكا نصب كرد. همزمان روسيه از موشك‌هاي قاره‌پيما با پيشران هسته‌اي رونمايي كرده است كه توان مانور بسيار بالايي دارند و به گفته مقام‌هاي روسيه هيچ يك از فناوري‌هاي موجود پدافند موشكي قابليت رهگيري و انهدام آنها را ندارد. مذاكرات در مورد استارت‌نو، معاهده‌اي كه جانشين دو معاهده پيشين كاهش سلاح‌هاي استراتژيك ابرقدرت‌هاي جنگ سرد يعني معاهده مسكو (SORT) و معاهده كاهش سلاح‌هاي استراتژيك (START) شد كه در سال‌هاي ۲۰۰۹ و ۲۰۱۲ منقضي شده بودند. استارت‌نو در دوران رياست‌جمهوري ديميتري مدودف در روسيه و باراك اوباما در امريكا امضا شد و سقفي مشخص براي تعداد سلاح‌هاي استراتژيك هسته‌اي استقرار يافته دو كشور تعيين كرد. با لغو يك‌جانبه معاهده INF از سوي واشنگتن و احتمال انقضاي معاهده استارت‌نو ديگر هيچ مانع و تعهد دوجانبه‌اي براي اين دو قدرت هسته‌اي باقي نمي‌ماند تا جاه‌طلبي‌هاي خطرناك هسته‌اي خود را گسترش دهند.
امريكا و پاره كردن تعهدات
دولت ايالات متحده امريكا علاوه بر معاهده INF در طول سال‌هاي گذشته، بسياري ديگر از تعهدات بين‌الملل خود را نيز لغو كرده يا از معاهدات چندجانبه بين‌المللي خارج شده و قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد را نقض كرده است. ماه گذشته واشنگتن اعلام كرد كه به صورت يك‌جانبه از معاهده آسمان‌هاي باز كه به امريكا و ۳۲ كشور ديگر اجازه مي‌داد بر فراز سرزمين‌هاي يكديگر پروازهاي شناسايي با اعلام قبلي انجام دهند، خارج شد. پيش از اين هم امريكا معاهدات بين‌المللي ديگر را همچون برجام، معاهده آب و هوايي پاريس، قطعنامه‌هاي شوراي امنيت در مورد وضعيت ويژه قدس اشغالي، مشاركت در يونسكو و شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد لغو يا نقض كرده بود. دولت ترامپ بارها گفته است در صورتي وارد مذاكرات جديد هسته‌اي با روسيه مي‌شود كه طرف چين هم به مذاكرات براي معاهده جديد هسته‌اي اضافه شود. اين در حالي است كه تعداد سلاح‌هاي هسته‌اي چين كمتر از يك‌بيستم سلاح‌هاي هسته‌اي امريكا و روسيه است. بر اساس آمار انجمن كنترل تسليحات (ACA) در واشنگتن، روسيه و امريكا هر يك نزديك به ۶۰۰۰ كلاهك هسته‌اي در اختيار دارند، در حالي كه چين فقط ۲۹۰ كلاهك هسته‌اي دارد.
مساله چين
سرگي ريابكف در جلسه شوراي روابط خارجي هشدار داده است كه اصرار زياد امريكا بر اضافه كردن يك طرف جديد به مذاكرات ممكن است باعث شكست گفت‌وگوها در مورد تمديد معاهده استارت‌نو شود. ريابكف گفت: «اگر از من بپرسيد آيا امكان‌پذير است كه چين را به مذاكرات براي كاهش توان هسته‌اي كشاند، بدون رو‌دربايستي به شما جواب مي‌دهم كه نه. حالا اين به امريكا بستگي دارد كه آيا براي ادامه گفت‌وگو با روسيه آمادگي دارد يا اينكه براي امريكا چين داراي اولويتي غيرقابل گذشت است و در صورت عدم مشاركت چين حاضر به ادامه گفت‌وگو با روسيه براي كنترل تسليحات نيست.» به گفته ريابكف، روسيه مخالفتي با دعوت از چين براي مشاركت در مذاكرات ندارد و معتقد است كه چين به‌‌رغم روابط پيچيده تاريخي دو كشور، يك متحد قدرتمند بين‌المللي براي مسكو تلقي مي‌شود. ريابكف همچنين تاكيد كرد كه اگر بنا باشد چيني‌ها به مذاكرات بپيوندند، فرانسه و بريتانيا هم كه قدرت‌هاي هسته‌اي هستند و متحد امريكا محسوب مي‌شوند بايد در اين مذاكرات حضور داشته باشند. به گفته معاون وزير خارجه روسيه «منطق ساده‌اي است، هر اندازه كه تعداد تسليحات كمتر شود، هزينه هر يك كلاهك هسته‌اي بالاتر مي‌رود و در شرايطي كه از توان تسليحاتي كاسته مي‌شود، آنگاه توانايي هسته‌اي ديگر قدرت‌ها هم بيشتر به چشم مي‌آيد.» ريابكف تاكيد كرد: همين كه دولت ايالات متحده امريكا براي مذاكره در مورد كنترل تسليحات اعلام آمادگي كرده است يك خبر خوب محسوب مي‌شود. اين مقام روس اضافه كرد: «حالا توپ در زمين امريكاست، ما علاقه‌منديم كه دولت امريكا واضح و روشن اعلام كند كه چه چيزي مي‌خواهد و چگونه قصد دارد به جاي پاره كردن يك به يك تمامي معاهدات موجود كنترل تسليحات، نتيجه‌اي مثبت و سازنده در اين زمينه كسب كند.» مارشال بيلينگسلئا كه به تازگي از سوي دونالد ترامپ به عنوان فرستاده ويژه امريكا در امور كنترل تسليحات منصوب شده و قرار است مذاكرات امريكا و روسيه در مورد تمديد يا لغو معاهده استارت‌نو را هدايت كند، چين را به توسعه محرمانه توانايي‌هاي هسته‌اي متهم كرده است و مي‌گويد: «چين توانايي هسته‌اي خود را پشت يك ديوار بزرگ پنهان كرده است و با استفاده از زرادخانه هسته‌اي خود تلاش مي‌كند امريكا و متحدانش را تهديد كند. اگر چين قدرت زيادي مي‌خواهد و ما مي‌دانيم كه چنين هدفي دارد، بايد مانند يك قدرت بزرگ مسوولانه رفتار كند.»